Zabezpieczenia mechaniczne okien i drzwi przeszklonych

© Stefan Jerzy Siudalski /artykuł pochodzi z 1997 roku i część informacji jest nieaktualna ponieważ weszły nowe normy– najnowsze dane można znaleźć w artykułach których spis jest na stronie „PUBLIKACJE”/

W tabeli nr 2 zestawione są najczęściej stosowane w naszym klimacie mechaniczne zabezpieczenia okien. Jest to jak widać różnorodna oferta i wybór optymalnego zabezpieczenia, wbrew pozorom, może nastręczać trudności. O każdym z zabezpieczeń można napisać wręcz podręcznik. Podane tu wiadomości mają więc charakter bardzo skrótowy z wypunktowaniem jedynie najbardziej istotnych informacji.

Tabela nr. 2 porównująca cechy różnych rodzajów zabezpieczeń mechanicznych

Niestety zabezpieczenia konstrukcyjno - mechaniczne wymagają niewspółmiernie dużych nakładów i środków do ich wykonania w porównaniu do nakładów jakie musi dla ich przełamania przeznaczyć przestępca.

Czy są jakieś zasady rozmieszczania okien w bryle budynku?
Dla uczynienia domu bezpiecznym, o czym się często zapomina, kapitalne znaczenie mają okna - są one najczęściej najsłabszym ogniwem w ochronie. Wcale nie chcę przez to sugerować aby w celu zwiększenia bezpieczeństwa ograniczyć liczbę okien w budynku do minimum. Są sytuacje gdy obiekt jest mniej bezpieczny jeśli w pewnych miejscach okien projektant nie przewidzi lub wybierze nieodpowiedni do sytuacji kształt i błędne umiejscowienie okien.
Jeśli obawiamy się kradzieży lub napadu podczas obecności domowników to okna powinny być tak rozmieszczone aby bez wychodzenia z domu można było sprawdzić każdą ścianę w budynku a już na pewno muszą być widoczne z wnętrza domu wjazd i furtka na posesję a także drzwi garażu. Natomiast jeśli głównym zagrożeniem może być włamanie podczas naszej nieobecności to zarówno kształt budynku jak i rozmieszczenie w nim okien nie powinno pozostawiać miejsc które są niewidoczne z ulicy lub od sąsiadów (ważne jest więc planowanie roślinności), gdyż w przeciwnym razie trzeba przewidzieć sporą kwotę na zabezpieczenie właśnie tych okien.
Zalecane jest aby z okna w kuchni lub z pomieszczenia w którym się najczęściej przebywa można było w pełni obserwować i kontrolować wjazd i furtkę.
Nawet czołg, pomimo jego niewątpliwej solidności, pozostawiony bez opieki zostanie rozebrany .

Żaluzje, rolety.

Ogromna oferta różnorodnych rolet umożliwia dobranie odpowiedniego zabezpieczenia zarówno dla małych zagrożeń jak i bardzo dużych. Są do dyspozycji rolety pełne ciężkie bardziej wytrzymałe na agresję niż solidne kraty i niewiele mniej wytrzymałe rolety całkowicie ażurowe.
Zaletą rolet jest łatwość naprawy w przypadku próby włamania gdy szyby foliowane po ich zbiciu trzeba wymieniać wraz z koniecznością ponownego oklejania.
Decydując się na rolety lekkie, bez względu na ich konstrukcję, warto wybierać kolory jasne, najlepiej biały. Podstawową zaletą nawet tych słabych konstrukcyjnie żaluzji, w porównaniu do krat, czy bezbarwnych folii jest to, że w przypadku ich naruszenia jest to widoczne z daleka. To jest bardzo istotna cecha!

Kolorystyka rolet ciężkich ma natomiast mniejsze znaczenie, chociaż w przypadku rolet ażurowych dobrze jest aby kontrastowały barwą z tłem
Uwaga: Przy stosowaniu ażurowych rolet ciężkich w ochronie wystaw trzeba brać pod uwagę to czy przez oczka tej rolet nie można wyciągać towar z wystawy.

Kraty.

Chyba żaden ze środków ochrony antywłamaniowej nie budzi tylu wątpliwości i przeciwstawnych opinii co kraty. Nie przeszkadza to jednak temu, że są powszechnie stosowane i to już od co najmniej kilku tysięcy lat. Ich podstawową wadą było i jest to, że tak samo chronią przed wejściem jak i przed wyjściem, a w przypadku pożaru jest to groźne dla osób przebywających wewnątrz obiektu. Trzeba sobie więc zdawać sprawę z tego, że czym bardziej utrudniamy działania włamywaczowi tym mniejsze szanse mamy sami wydostania się przez takie solidne okratowanie w przypadku pożaru. Oczywiście uwaga ta dotyczy krat stałych.
Nie jestem zwolennikiem stosowania krat w ochronie, chociaż są sytuacje w których jest je ciężko równie skutecznym środkiem zastąpić. Tak się dzieje np. wtedy gdy wytrzymałość samych ram okiennych lub zamknięć jest zbyt mała aby można było zastosować foliowanie szyb a nie możemy zastosować rolet antywłamaniowych. Kraty nie chronią przed wrzuceniem materiałów zapalających - chyba, że są zamontowane razem z siatkę o małych oczkach. Doskonałą ochronę natomiast w sytuacji zagrożenia podpaleniem zapewniają szyby foliowane.
Czy kraty dają pełną ochronę przed włamaniem?
Nie ma i nic nie wskazuje na to, aby w najbliższym czasie został wymyślony taki sposób ochrony który sam w sobie dawałby pełną gwarancję ochrony. Kraty więc też nie stanowią w pełni skutecznej zapory. Gorzej, bo stanowią mniejszą ochronę niż klika lat temu, gdyż oferowane są obecnie w sprzedaży narzędzia które po cichu umożliwiają przecięcie prętów # 16mm, a o wiele większe średnice można przeciąć czyniąc jedynie kilkudziesięciu sekundowy hałas (oczywiście przy pomocy odpowiednich narzędzi).
Jeśli kraty nie dają zabezpieczenia, dlaczego są stosowane?
To nie jest tak. Każdy sposób zabezpieczania eliminuje pewną grupę przestępców. Dobrze wykonane i umocowane kraty są wystarczającym zabezpieczeniem przed przestępcą pozbawionym odpowiednich narzędzi [patrz - 1].
Jakie warunki muszą być spełnione aby kraty można było uznać za dobre?
Jest kilka warunków które muszą być spełnione równocześnie. Newralgicznym punktem jest samo mocowanie kraty do ściany. Większość krat jakie można oglądać, ma tak źle wykonane kotwienia, że wystarczy kupionymi w handlu nożycami, przeciąć dwa punkty mocowania aby pozostałą część można było odgiąć. Trwa to od 1 do 3 minut!
Ktoś w tym momencie powie: wszystko można przeciąć! To prawda - tylko po co ułatwiać działania przestępcy? Przecież proste działania zapobiegną przecięciu krat nożycami - wystarczy aby grubość mocowania - widoczna od strony agresji - miała szerokość większą niż 20 mm lub aby wielkość szczelin uniemożliwiała włożenie nożyc.
Liczba punktów mocowania krat powinna być porównywalna z liczbą przecięć jakie będzie miała prosta poprowadzona w poprzek okratowania .
Stosowanie krat zewnętrznych niesie ze sobą jeszcze jeden, dotąd nie opisywany, problem. Mianowicie miejsca mocowania stanowią mostki cieplne, co przy obecnych wymaganiach izolacji termicznych jest już problemem. Problemem, ponieważ izolacje cieplne są w większości układane blisko zewnętrznej części ściany. Wytrzymałość mechaniczna tych miejsc jest więc mała. Kotwienie należałoby mocować poprzez izolację do części nośnej ściany, a to doprowadzić może do przemarzania ścian w tych miejscach. Ten problem jest łatwy do ominięcia, jeśli kraty są montowane do przygotowanych już w trakcie budowy specjalnych wzmocnień lub kraty są umieszczone po stronie wewnętrznej. Jest to jeden z wielu argumentów za takim właśnie wewnętrznym stosowaniem krat.
Różne źródła podają dość rozbieżne informacje na jaką głębokość należy kotwić kraty w murze. Można znaleźć zalecenia kotwienia 300 mm i 150 mm, a w praktyce rzadko kiedy przekracza ta głębokość 100 mm! Nie głębokość mocowania jest jednak najważniejsza a odporność mocowania kraty na wyrwanie. Można przecież spotkać się z sytuacją w której nawet zamocowanie na głębokość 300 mm, wykonane np. w pustaku gipsowym lecz bez specjalnego wzmocnienia nie na wiele pomoże.
Wszędzie tam gdzie zagrożenie włamaniem jest duże, a istnieje możliwość wyrwania krat samochodem mocowanie musi być szczególnie solidne a przekrój prętów poniżej 18 mm wydaje się być za mały.
Dochodzimy tu do następnego problemu, a mianowicie jakie grubości prętów należy stosować na kraty?
To wszystko zależy i od stopnia zagrożenia i od widoczności miejsca zamocowania krat. Przy małym zagrożeniu, na przykład w przypadku mieszkania w bloku, na parterze, z oknami od strony ruchliwej ulicy w większości przypadków wystarczą kraty o przekroju 8-10 mm.

Ponieważ te najbardziej dostępne nożyce umożliwiają przecinanie krat o średnicy do 16 mm, więc tam gdzie zagrożenie jest duże, cieńsze kraty mogą być za słabe. Dlatego takie samo mieszkanie ale z oknami od strony niewidocznej już może wymagać krat zewnętrznych #18-20 mm lub o mniejszej średnicy ale krat wewnętrznych.
Dlaczego kraty zewnętrzne muszą mieć większe przekroje aby chronić w takim samym stopniu jak kraty wewnętrzne o przekrojach mniejszych?
Tak się dzieje zwłaszcza w tych przypadkach gdy okna otwierane są do środka. Przy kracie zewnętrznej, przecięcie jej umożliwia wyważenie okna, bez wybijania szyby. Tymczasem aby przeciąć kratę wewnętrzną , trzeba najpierw wybić szybę, wyjąć odłamki szkła i dopiero wtedy możliwe jest przecinanie kraty. Trwa to więc dłużej i nie można tego zrobić bez hałasu.
Nie wspominam nic o materiale z jakiego wykonana jest krata. Dlatego przy rozpatrywaniu odporności kraty na agresję należy kierować się ustaleniem, czy kratę można przeciąć po cichu narzędziem ręcznym, czy dopiero przy pomocy elektronarzędzi? Czy możną ją rozgiąć przy pomocy łomu, czy dopiero śrubą lub podnośnikiem?
Uwaga: Krata nie może stanowić drabiny umożliwiającej wejście na wyższe kondygnacje!

Często właściciel sam funduje drabinę złodziejowi i to bardzo drogą drabinę. Spotkać można tak nieprzemyślane zabezpieczenia, że i komin trzeba by kratować .
Wzory krat są tak różne, że można stworzyć pokaźnych rozmiarów album z samymi ich propozycjami. Krata powinna być tak wykonana aby uniemożliwiała wykorzystanie jej jako drabiny.
Jeśli nie można inaczej okratować parteru niż kratą zewnętrzną, można to zrobić albo wraz z koroną uniemożliwiającą wspinanie się albo kratę łącząc z siatką w taki sposób aby przestała być drabiną [nie ma gdzie wstawić nóg].
Umieszczenie od strony ruchliwej ulicy krat # 8-12 mm, a od strony mało widocznej #18-20 mm, można najczęściej uznać jako zabezpieczenie równorzędne.

Folie antywłamaniowe

.
O wiele lepszym rozwiązaniem ze względu na bezpieczeństwo w razie pożaru, niż stosowanie krat byłoby montowanie czegoś co spełniałoby rolę szyby, ale o wytrzymałości porównywalnej do krat.
Przecież są stosowane różne kraty, więc o jaką wytrzymałość tu chodzi?
Wystarczy jeśli odporność na agresję, przy użyciu powszechnie dostępnych środków, będzie wynosić kilka czy kilkanaście minut. Jeśli przekroczenie takiej zapory będzie wiązało się z hałasem a koszt zabezpieczenia będzie porównywalny z założeniem krat to nic więcej już nie trzeba od takiego zabezpieczenia wymagać.
Wszystkie te warunki są spełniane w przypadku oklejenia folią szyb. Uzyskuje się nawet zabezpieczenie porównywalne z kratami o średnicy prętów 14-16 mm. Oczywiście, koniecznym jest zapewnienie także odpowiedniej wytrzymałości ramie okiennej, zamocowania ościeżnicy, zawiasom i samemu zamknięciu. Jeśli ofoliowaną szybę łatwo wepchnąć lub wyjąć czy łatwo otworzyć okno to oczywiście foliowanie nie ma sensu!
Przed kilkunastu laty zwrócono uwagę na możliwość oklejania zwykłych szyb w oknach folią z tworzywa sztucznego. Próby z foliami o grubościach 25-100 um wykazały że wzrost wytrzymałości okna nie jest zadawalający i niestety taka oklejona szyba jest nawet łatwiejsza do przekroczenia przez przestępcę. Właściwie uzyskano tylko zmniejszenie liczby groźnych, tnących odłamków szkła i to tez jest zyskiem ponieważ takie szyby mogą zwiększyć bezpieczeństwo dzieci np. w przedszkolach czy szkołach właśnie przez zmniejszenie liczby groźnych odłamków. Tak ale przecież i przestępcy też zapewniono w ten sposób bezpieczniejsze warunki wtargnięcia. To prawda i dlatego dalsze badania poszły jednocześnie w kierunku zwiększenia grubości folii używanych do oklejania i w kierunku tworzenia układu szkło-folia-szkło .
Pierwsze próby zwiększenia wytrzymałości i grubości folii próbowano uzyskać przez nakładanie na szybie kolejno kilku warstw folii cienkich. Zrezygnowano z tego ponieważ uzyskanie dobrego i trwałego połączenia szkło-folia było możliwe, ale uzyskane połączenia folia-folia było nietrwałe i kłopotliwe .
Dalsze badania poszły więc w kierunku uzyskania dużej grubości folii wytwarzanej już jako wielowarstwowa w procesie produkcji. Uzyskane w ten sposób folie o grubościach od 250 um do ok. 700 um w połączeniu ze szkłem dawały porównywalne z kratami wytrzymałości. Uzyskano w ten sposób odporność na przełamanie porównywalną z kratami cienkimi i średnimi. Był to duży sukces ponieważ, przy porównywalnych kosztach z kratami , uzyskano praktycznie całkowitą odporność na tzw. koktajle Mołotowa czy bliskie wybuchy oraz pełne bezpieczeństwo opuszczenia wnętrza w razie pożaru ( była to i jest najgroźniejsza wada krat) i oczywiście jako dodatek , brak zmiany wyglądu obiektu przed i po zabezpieczeniu ( kraty , wabią tam jest coś wartościowego )
Warto wiedzieć:Szyba ofoliowana po odpaleniu 50 g trotylu w odległości ok. 1m zachowuje funkcję zaporową - fot. obok
Jak to , nie zmienia się wygląd foliowanych okien , a te srebrne , brązowe , złote szyby to nie jest zmiana wyglądu ?
Tak, ale jest to zamierzona zmiana, ponieważ folie mogą być oferowane także jako całkowicie przezroczyste, a te wszystkie dodatki dają efekty niedopogardzenia bo można przez odpowiedni dobór folii : zmniejszyć nagrzewanie się pomieszczeń (efekt szklarni ), zapobiec niekorzystnemu działaniu promieni ultrafioletowych poprzez ich odfiltrowanie, a także co często jest bardzo istotne zapobiec zaglądaniu ciekawskich do chronionego wnętrza .
Szyba foliowana po odpaleniu 50 g trotylu w odległości ok. 1m zachowuje w dalszym ciągu i przezroczystość i funkcję zaporową, ale przy jednej z prób nie wytrzymała wybuchu rama. Tak, właśnie listwa na ramce puściła z jednej strony całkowicie. Niech ta uwaga będzie przypomnieniem, że o odporności na przełamanie decyduje układ: rama - szyba - folia .
Nasuwa się oczywiście pytanie czy ten sam rodzaj folii w każdych warunkach będzie stanowił taką samą przeszkodę dla przestępcy?
Oczywiście, że nie gdyż nie można rozpatrywać jedynie wytrzymałości samej folii. Przecież ofoliowanie szyby, którą można bez problemu wyjąć od strony agresji mija się z celem i jest tylko niepotrzebnym wydatkiem. Podobnie ofoliowanie małych szybek w oknie z dzielonymi szybami, ma sens tylko wtedy gdy odpowiednio duża jest wytrzymałość samej ramy okiennej. Gdy charakter obiektu narzuca stosowanie małych szybek dzielonych lepiej jest zastosować dużą szybę z udawanymi ramkami dzielącymi.
Widać więc, że pojawienie się metody wzmacniania szyb przez foliowanie narzuca nowe wymagania zarówno dla projektantów okien jak i dla architektów .
Wydawałoby się, że nie pozostaje nic innego jak tylko cieszyć się z tej nowej metody ochrony otworów szklonych i powszechnie ją stosować . Tymczasem tak nie jest ponieważ istnieje kilka przeszkód . Najbardziej istotną przeszkodą jest to czy uznają tę metodę Towarzystwa Ubezpieczeniowe jako zabezpieczenie porównywalne z kratami, a także czy będą one udzielały ulg z tytułu stosowania takich zabezpieczeń. Wiadomo już że część okręgowych zakładów PZU uznawała ten rodzaj zabezpieczenia a inne nie . Można w pewnym stopniu zrozumieć ten opór gdyż jak każda biurokratyczna instytucja zakłady ubezpieczające chętnie podparły by się normami. Co jednak zrobić jeśli takich norm nie ma [ patrz przypis 2] , a i na zachodzie w poszczególnych krajach są stosowane różne normy.
Ponieważ importowane są różne folie różnych producentów to nawet porównywanie folii według grubości może sugerować jedynie w przybliżeniu stopień zabezpieczenia. Przecież folie tej samej grubości , ale różnych producentów mogą (i pewnie mają) różne właściwości. Także folie tego samego producenta w zależności nie tylko od konstrukcji ram okiennych, ale nawet od miejsca ich umieszczenia będą stanowiły mniejszą lub większą przeszkodę dla przestępcy. Dlatego tak kłopotliwe jest ustalenie norm wytrzymałościowych na sforsowanie okien foliowanych
Dalszym etapem stosowania folii w ochronie , było łączenie warstwowe szkło - folia - szkło dzięki czemu uzyskano tzw. szyby pancerne [zwane tez antywłamaniowymi a w normach oznaczone są symbolami od P2 do P8], oraz połączenia wielokrotne szkło - folia - szkło - folia - szkło ( lub więcej ) dzięki czemu uzyskano szyby odporne nawet na bliskie strzały z broni palnej zwane szybami kuloodpornymi [klasy od S1 do S5].¹

Folie mogą być bezbarwne lub kolorowe np: srebrne, złote, brązowe. Stosując odpowiednie barwy folii możemy zabezpieczyć się przed zaglądaniem ciekawskich do naszego mieszkania, a to też zmniejsza możliwość włamania, a w przypadku naruszenia szyby jej zmieniona barwa jest widoczna z daleka.
Okno zabezpieczone folią chroni przed wrzuceniem do wnętrza butelki z płynem zapalającym (fot ).

Szyby pancerne, antywłamaniowe, szyby o zwiększonej odporności na włamanie [3]

Bardzo solidne zabezpieczenie dają szyby wielowarstwowe, przedzielane folią, zwane szybami pancernymi lub antywłamaniowymi. Wytrzymałość takich szyb np. w klasie P7 lub P8 (wg. projektu normy) może być taka sama jak bardzo solidnej kraty #16mm. .
Ponieważ w zależności od grubości zastosowanych tafli szklanych dla stworzenia szyby o zwiększonej odporności , liczby tych tafli i grubości folii umieszczonych między taflami wytrzymałość końcowa będzie tak różna jak użyte materiały to dla określania wytrzymałości szyb przyjęto klasyfikację i jest ona omówiona w rozdziale "Klasyfikacja szyb".

Szyby pancerne wymagają specjalnych ram i ościeżnic, dlatego lepiej jeszcze przed podjęciem decyzji o wyborze stolarki skonsultować się z fachowcami. Trzeba też pamiętać o tym, że szyba pancerna nie chroni przed strzałem z broni palnej. Te szyby które mają takie właściwości nazywane są najczęściej szybami kuloodpornymi [4].

Uwaga: Nazwy szyb: pancerne , kuloodporne stosowane w tym artykule nie w pełni odpowiadają nazewnictwu stosowanemu w normach dlatego warto zajrzeć do rozdziału "Klasyfikacja szyb".

Szyby kuloodporne

Jeśli istnieje zagrożenie zamachem na życie i chcemy zastosować szyby kuloodporne to warto pamiętać o tym, że pocisk wystrzelony z Kałasznikowa (ulubionej broni bandytów) przebija ścianę z cegły o grubości ok. 30 cm.

Okienka do piwnic.

Okienka do piwnic, a także dymniki są szczególnie narażone na agresję, jeśli znajdują się w mało widocznych miejscach lub obiekt pozostaje długo bez opieki.
Godne polecenia do okien w piwnicach są kraty odporne na przepiłowanie, skonstruowane w ten sposób, że we wnętrzu rurek znajdują się ruchome wałki uniemożliwiające ich przecięcie piłką. Sam kształt okien do piwnic i ich rozmiary też mogą decydować o utrudnieniu lub nawet uniemożliwieniu dostania się tą drogą do domu przestępcy. Przyjmuje się, że okienko o szerokości mniejszej niż 30 cm jest dla większości ludzi przeszkodą niemożliwą do pokonania jak również okienko o powierzchni mniejszej niż 400 cm 2.

(c) 02.1997 Stefan Jerzy Siudalski

Literatura:

"Co powinniśmy wiedzieć o zabezpieczeniach mechanicznych?" Jerzy Szkalej materiały konferencyjne Garda 96,
Murator: 1/92 str. 23 O szybach z foliami inaczej, 4/92 str. 34 Zabezpieczenia elektroniczne (2) Jak chronić szyby, . 11/;96 str.86-87 "Zabezpieczenie okien i drzwi balkonowych",
"Vademecum agenta ochrony i detektywa" wydawnictwo Crimen - rozdział Techniczne środki w ochronie mienia Wiesław Seruga
, "Szkło bezpieczne budowlane - projekt normy" materiały konferencyjne Securex 96 mgr inż. Teresa Siekierska, mgr inż. Krzysztof Skarbinski
, "Kuloodpporność okien i drzwi wraz z okuciami, wymagania, klasyfikacja , metody badań" mgr inż. Jan Górecki inż. Andrzej Selig, inż. Andrzej Jurga,
* "Praktyczne zastosowania elektronicznych systemów alarmowych" konferencja Poznań 1987
* "Vademecum Zabezpieczeń" zabezpieczenia mieszkań, domów, ochrona sklepów, hurtowni, biur, alarmy samochodowe, broń gazowa, zeszyt 1 wyd.ABJJ 1994r stron 94
* "Błędy w systemach alarmowych" konferencja Securex 95 Poznań
"Wybrane problemy występujące przy realizacji systemów ochrony w relacji instalator - inwestor" konferencja Garda 96
* "Poradnik antywłamaniowy" - "Uwaga Złodziej" wyd. SIGMA NOT stron 94
Odnośniki:
[1]. uwaga na wyrywanie krat samochodem
[2] patrz:
"Vademekum agenta ochrony i detektywa" wydawnictwo Crimen - rozdział Techniczne środki w ochronie mienia Wiesław Seruga,
"Szkło bezpieczne budowlane - projekt normy" materiały konferencyjne Securex 96 mgr inż. Teresa Siekierska, mgr inż. Krzysztof Skarbinski,
"Kuloodpporność okien i drzwi wraz z okuciami, wymagania, klasyfikacja , metody badań" mgr inż. Jan Górecki inż. Andrzej Selig, inż. Andrzej Jurga,
"OKNO" 1/97 "Zabezpieczenia okien i drzwi balkonowych" SJS "OKNO" 1/97 "Szyby ochronne budowlana, czyli życie bez krat" Marek Czupkiewicz
"OKNO" 1/97 "Nasze szkło to siła nowych możliwości" f-ma TIM TOWER
[3] czyli szyby o zwiększonej odporności na włamania
[4] oznaczane są ze względu na klasę odporności od S1 do S5